ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

1. Τι είναι η διαπολιτισμική μεσολάβηση;

Η μεσολάβηση είναι ένας μάλλον ευρύς όρος που αναφέρεται σε μια σειρά δραστηριοτήτων κατά τις οποίες παρέχεται υποστήριξη από ένα άτομο σε ένα άλλο, μέσω της κατάλληλης εκπαίδευσης. Πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της διδασκαλίας στην Ευρώπη συνδέονται με την ανάδειξη της διαπολιτισμικής μεσολάβησης (ή διδασκαλίας) με στόχο τον περιορισμό των δυσχερειών και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες μαθητές από τα πρώτα χρόνια του σχολείου μέχρι το πανεπιστήμιο. Αυτοί οι μαθητές πρέπει να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της εκμάθησης μιας νέας γλώσσας και της κατανόησης ενός νέου πολιτισμού, ενώ παράλληλα πρέπει να φοιτήσουν σε ένα σχολικό σύστημα διαφορετικό από αυτό από το οποίο προήλθαν. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη πως όλοι οι μετανάστες μαθητές θα αντιμετωπίσουν αυτές τις δυσκολίες, επομένως οι προσεγγίσεις αυτές θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο όταν κρίνεται σκόπιμο και απαραίτητο. Γενικά, η διαπολιτισμική μεσολάβηση συνίσταται στην ενθάρρυνση των μαθητών διαφορετικών πολιτισμών να εργαστούν σε ομάδες των δύο ατόμων. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο συνεργασίας, για παράδειγμα, ο ένας μαθητής μπορεί να είναι γηγενής και ο άλλος νεοαφιχθείς μετανάστης ή και οι δύο να προέρχονται από τον ίδιο πολιτισμό, αλλά να έχουν πετύχει διαφορετικούς βαθμούς ενσωμάτωσης στη χώρα υποδοχής ή το σχολείο.

2. Ποια είναι τα οφέλη της διαπολιτισμικής μεσολάβησης;

Στοιχεία ερευνών δείχνουν ότι οι νέοι που έχουν γεννηθεί εκτός της χώρας στην οποία διαβιούν έχουν μεγαλύτερο ρίσκο εγκατάλειψης της εκπαίδευση και κατάρτισης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2008). Η αξιοποίηση των γνώσεων και δεξιοτήτων μεγαλύτερων ηλικιακά ή ίδιας ηλικίας μαθητών με μεταναστευτικό υπόβαθρο σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει αποδειχθεί πολύτιμος πόρος για όλο το εκπαιδευτικό σύστημα. Από τη μια πλευρά, είναι πολύτιμος για τους μετανάστες μαθητές, τους οποίους υποστηρίζουν, και οι οποίοι ενδεχομένως να βιώνουν μία έλλειψη συναισθηματικών και γνωστικών πόρων για να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές προκλήσεις: δυσκολίες μελέτης και μάθησης, ακαδημαϊκή ένταξη ή επαναπροσανατολισμός, διεξαγωγή εξετάσεων και αντιμετώπιση νέων κοινωνικών και πολιτισμικών πραγματικοτήτων. Από την άλλη πλευρά, η εργασία αυτών των ίδιων ατόμων ως μεσολαβητών σε συμμαθητές ή νεαρότερους μαθητές αντιπροσωπεύει μια σημαντική και συναρπαστική εμπειρία ανάληψης άμεσης εκπαιδευτικής ευθύνης, φροντίδας των άλλων και μιας ενεργούς συμμετοχής στα κοινά. Επομένως, έχει ευεργετικά αποτελέσματα και σε όσους αναλαμβάνουν αυτόν τον ρόλο. Πολλές μελέτες, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ), υπογράμμισαν τα οφέλη τέτοιου είδους προγραμμάτων διδασκαλίας. Μια μετα-ανάλυση των δεδομένων 65 ανεξάρτητων αξιολογήσεων προγραμμάτων σχολικής μεσολάβησης στις ΗΠΑ (Cohen, Kulik and Kulik, 1982) έδειξε ότι τα προγράμματα αυτά έχουν θετικές επιπτώσεις τόσο στην ακαδημαϊκή επίδοση όσο και στις στάσεις εκείνων που λαμβάνουν μέρος σε αυτά. Επιπλέον, υπάρχουν θετικά αποτελέσματα για όσους δρουν ως μεσολαβητές. Έχουν βρεθεί θετικές επιδράσεις σε διάφορες χώρες, σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες (από μικρά παιδιά έως ενήλικες) και σε διαφορετικούς τομείς του προγράμματος σπουδών (Higgins, Kokotsaki και Coe, 2011). Επομένως, μια επένδυση σε τέτοιες προσεγγίσεις φαίνεται να αξίζει τον κόπο.
Η ανάγκη εισαγωγής / ενίσχυσης του ρόλου του διαπολιτισμικού μεσολαβητή στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αναδύεται, επίσης, από αναγνωρισμένα και ευρέως διαδεδομένα κρίσιμα ζητήματα στο ευρωπαϊκό σχολικό πλαίσιο: η κύρια αποτυχία των σχολικών συστημάτων όσον αφορά την υψηλότερη συχνότητα εγκατάλειψης, είναι κατά τη μετάβαση από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αυτή η μετάβαση είναι κρίσιμη για κάθε μαθητή και χαρακτηρίζεται από ανησυχίες και προσδοκίες. Συνήθως οι φόβοι αφορούν την αλλαγή των φιλικών σχέσεων, των σχέσεων με τα μεγαλύτερα παιδιά, των νέων μαθημάτων και των εκπαιδευτικών και της πολυπλοκότητας της νέας μάθησης. Όλα τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα έντονα για τα αγόρια και τα κορίτσια με μεταναστευτικό υπόβαθρο και ιδιαίτερα για τους νεοαφιχθέντες μαθητές, οι οποίοι συχνά είναι πιο ευάλωτοι. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο στόχος θα πρέπει να είναι κυρίως η υποστήριξή τους κατά τη διάρκεια αυτής της μετάβασης, ώστε η διδασκαλία να καταστεί επωφελής. 

3. Ικανότητες και δεξιότητες των μεσολαβητών

Ένας μεσολαβητής μπορεί να είναι:

• μαθητής με μεταναστευτικό υπόβαθρο (να είναι ο ίδιος ή η οικογένειά του μετανάστες ή να είναι μετανάστης δεύτερης γενιάς ή / και γηγενής) εγγεγραμμένος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (15-18 ετών)
• ένας μετανάστης ή γηγενής μαθητής, εκτός του σχολικού πλαισίου με αναγνωρισμένο σχολικό και κοινωνικό υπόβαθρο.

Ο μεσολαβητής πρέπει να έχει:

• ευαισθητοποίηση απέναντι στην πολυπολιτισμικότητα και θέληση για την υπέρβαση στερεότυπων και προκαταλήψεων.
• γνώση των σχολικών μηχανισμών και κανόνων, τόσο ρητών όσο και σιωπηρών.
• ενσυναίσθηση, δηλαδή να είναι ικανός να «μπαίνει στη θέση του άλλου» και να κατανοεί τις δυσκολίες που μπορούν να συναντήσουν οι συμμαθητές του στις διαπροσωπικές σχέσεις και στη σχολική τους μελέτη.
• τεχνικές ενεργούς ακρόασης.
• ικανότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας και δημόσιας ομιλίας.

4. Μάθηση μέσω διαδικτυακής αξιολόγησης

Η αξιολόγηση των μαθησιακών διαδικασιών που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της διαπολιτισμικής μεσολάβησης αποσκοπεί στην επαλήθευση της αποτελεσματικότητάς τους και επίσης στη βελτίωση της ίδιας της μαθησιακής διαδικασίας. Η θεωρητική προσέγγιση στην οποία βασίζεται αυτή η αξιολόγηση αναφέρεται ως «διαδικτυακή αξιολόγηση σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα μάθησης» (e-learning-oriented e-Assessment) και δεδομένου ότι η διαδικασία θα υποστηριχθεί από ηλεκτρονικά τεχνολογικά μέσα, η προσέγγιση πιο εύστοχα ονομάζεται διαδικτυακή αξιολόγηση (e-Assessment), η οποία στηρίζετε στην ηλεκτρονική μάθηση.

H έννοια της «διαδικτυακής αξιολόγησης σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα μάθησης» βασίζεται σε τρεις αρχές:

• δραστηριότητες αξιολόγησης, οι οποίες υποστηρίζουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων του 21^ου αιώνα,
• ενεργός συμμετοχή των μαθητών (αυτοαξιολόγηση, αξιολόγηση από ισότιμους),
• η ανατροφοδότηση ως ανατροφοδότηση υπέρ των λύσεων “feedback as feed-forward”.

Όταν υπάρχει ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη διαδικασία αξιολόγησης, μπορεί κανείς να μιλήσει για «διαδικτυακή αξιολόγηση», όπως εκφράστηκε από την Κοινή Επιτροπή Συστημάτων Πληροφοριών (JISC).

Η χρήση αυτού του λογισμικού απαιτεί να εξοικειωθούμε με διάφορες έννοιες που σχετίζονται με τη διαδικασία αξιολόγησης των μεντόρων και των ατόμων, τα οποία υποστηρίζουν: υπάρχει μία μαθησιακή δραστηριότητα που παράγει ένα μαθησιακό αποτέλεσμα, στο οποίο εφαρμόζουμε εργαλεία που βασίζονται σε κριτήρια αξιολόγησης (λίστες ελέγχου, κλίμακες αξιολόγησης, ρουμπρίκες κ.λπ.). Αυτό το εργαλείο μπορεί να απαντηθεί από τους μέντορες (αυτοαξιολόγηση), τα άτομα τα οποία υποστηρίζουν (αξιολόγηση από ισότιμους) και τους εκπαιδευτικούς (ετεροαξιολόγηση).

Στο πλαίσιο του έργου χρησιμοποιείται λογισμικό για τη διαδικασία αξιολόγησης, το οποίο ονομάζεται “EvalCOMIX”, το οποίο σχεδιάστηκε από την ομάδα EVALfor του Πανεπιστημίου του Κάδιθ. Αυτό το λογισμικό, το οποίο σχεδιάστηκε στο Moodle, επιτρέπει το σχεδιασμό εργαλείων, τα οποία μπορούν να χορηγηθούν με τη μορφή αυτοαξιολόγησης, αξιολόγησης από ισότιμους ή ετεροαξιολόγησης. Επιτρέπει, επίσης, τον έλεγχο των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα από του μέντορες σε άτομα, τα οποία υποστηρίζουν (Βλ. παρακάτω το μέρος «Χρήση του Evalcomix»).